Bazı kanserlerin tedavisinde kullanılan bir yöntem olan kemik iliği ya da diğer adıyla kök hücre nakli, kanserli hücrelerin ortadan kaldırılarak, yerine sağlıklı hücrelerin konması işlemidir. Genellikle kemik iliğini ilgilendiren lösemi gibi hastalıklarda kullanıldığından ve verilen hücreler kemik iliğinden alındığından, başlangıçta kemik iliği nakli olarak adlandırılmıştır. Günümüzde kemik iliğinin yanında, kan dolaşımından alınan kanın içindeki kök hücreler de nakledilmeye başlanmıştır.
Kanserlerin dışında başka hastalıkların tedavisinde de kullanılan kök hücre nakli ile ilgili işlemler aşağıda anlatılmıştır.
Nakil öncesi neler yapılır ?
Kemik iliği veya kök hücre nakli öncesi, kişinin nakle uygun durumda olduğunu belirlemek gerekir. Bunun için bazı testler (kan tahlilleri ve radyolojik incelemeler) yapılarak kişinin genel durumu tespit edilir.
Daha sonra nakil yapılacak kişinin toplardamarına ince bir tüp takılır. Kullanılan toplardamar göğüste boyuna yakın bir bölgeye takılan ve “kateter” adı verilen bu tüp tedavi süresince yerinde kalır. Nakledilecek olan kök hücreler ve eğer kullanılacaksa bazı ilaçlar bu kateter yardımıyla vücuda verilir.
Bu işlemler tamamlandıktan sonra, nakle hazır hale getirmek için alıcıya son bir işlem daha uygulanır. Bu işlemde; kanserli hücreleri ortadan kaldırmak ve bağışıklık sistemini baskılamak amacıyla kemoterapi veya radyoterapi yapılır. Böylece, nakledilen hücrelerin verildikten sonra vücut tarafından red edilmesi önlenmeye çalışılır.
Kemoterapi veya radyoterapinin yan etkileri nelerdir ?
Bulantı ve kusma,
İshal,
Saç dökülmesi,
Ağızda yaralar,
Enfeksiyonlar,
Kanamalar,
Kısırlık,
Kansızlık,
Baş dönmesi,
Katarakt,
Organ yetmezlikleri.
Nakil nasıl yapılır ?
Nakledilecek hücreler nakil öncesi yerleştirilmiş olan kateterden verilerek kan dolaşımına katılması sağlanır.
Nakil işlemi ne kadar sürer ?
Sağlıklı kök hücrelerin nakil işlemi 1-5 saat arası sürebilir.
Kök hücreler nakledildikten sonra ne olur ?
Kan dolaşımına geçen kök hücreler vücutta damarlar içinde dolaşırken yerleşmeleri gereken kemik iliğine geldiklerinde buraya yerleşirler. Ortalama olarak 2-4 hafta sonra kemik iliğinde sağlıklı kan hücrelerinin üretimi başlar. Kan dolaşımındaki sağlıklı kan hücrelerinin sayısı artar. Kök hücre nakli ile bazı hastalıklar tamamen iyileşirken, bazı hastalıklar belirtilerin görülmediği durgun bir döneme girer.
Nakil sonrası dönem nasıl geçer ?
Kök hücre naklinden sonra bir süre hastanede kalınır. Özellikle belirli bir dönem çeşitli enfeksiyonlara açık olan vücudun korunması gerektiğinden, nakil yapılan kişilerin yoğun bakım şartlarında korunmasına ihtiyaç vardır.
Nakil sonrası dönemde kişiden kişiye değişebilen şiddette yan etkiler görülebilir. Baş ağrısı, bulantı, ateş, ishal, döküntüler, idrar renginde koyulaşma gibi durumlar sık görülen yan etkilerdendir. Bazı kişilerde hiç yan etki görülmezken, bazı kişiler hafif veya şiddetli yan etki yaşayabilir. Yan etkiler moral bozucu olsa da, bir süre sonra hepsinin geçeceği ve kişinin normal hayatına döneceği unutulmamalı, moraller yüksek tutulmaya çalışılmalıdır.
Nakilden sonra yeni sağlıklı kan hücrelerinin üretimi başlayana kadar kan nakli gerekebilir.
Hastaneden çıktıktan sonraki dönemde nakil yapılan kişilerin takip altında olması son derece önemlidir. Bu dönemde çeşitli kan testleri yapılarak, naklin başarılı olup olmadığı kontrol edilir.
Yorumlar
Yorum Gönder