Beyin omurilik sıvısı (BOS)

Beyin omurilik sıvısı (BOS), halk arasında bel suyu olarak bilinir. BOS, beyin ve omuriliğin çevresinde ve beynin içindeki boşluklarda bulunur. Beyin ve omurilik birbiri ile bağlantılıdır ve her ikisi birden kafatası ve omurganın oluşturduğu bir zırh ile korunmuştur. Beyin ve omurilik ile koruma kalkanı arasında bulunan Beyin omurilik sıvısı bir nevi yastık görevi de görür. Beyinde üretilen renksiz ve berrak bir sıvı olan BOS, genellikle bel omurları arasından bir iğne yardımıyla alınarak bazı hastalıklara teşhis koyma amacıyla kullanılabilir. 

Beyin omurilik sıvısı nerede üretilir ?

BOS, beyin içinde yoğun bir toplardamar ağı olan ve “koryoid pleksus” adı verilen bir bölgede üretilir. Günlük üretim miktarı genellikle yarım litre kadardır. Ancak bir yandan üretilen BOS bir yandan da geri emilmektedir. BOS miktarı toplamda 100-160 mililitre arasında değişmektedir.

Beyin omurilik sıvısının azalmasının ne önemi vardır ?

BOS miktarında azalma sık görülen bir durum değildir. Genellikle vücuttaki sıvı miktarının azaldığı durumlarda BOS miktarında da azalma olabilir. Aşırı sıcak havalarda susuz kalma veya ağır ishal durumlarında yaşanan sıvı kaybı ile azalan vücut sıvısına paralele olarak BOS toplam hacminde azalma görülebilir. Ayrıca teşhis koymak amacıyla bel suyu alınması da BOS miktarını azalttığından belirli bir miktarın üzerinde bel suyu alınmaz.

Bel suyu nasıl alınır ?

BOS çeşitli nörolojik ve mikrobik hastalıkların teşhisinde kullanılabilir. Bunun için belden su almak olarak bilinen "lumber ponksiyon" adı verilen işlem yapılır. Bu işlem esnasında steril, yani mikroplardan arındırılmış olarak çalışmak son derece önemlidir. Çünkü bulaşabilecek herhangi bir mikrop direk olarak beyin ve omuriliğe ulaşabilir. 
Bel bölgesi antiseptik solusyonlar ile steril hale getirildikten sonra, steril bir iğne ile genellikle 3-4 veya 4-5. bel omurları arasından omurga içine girilir. Alınan örnek cam bir tüpe konarak BOS testi yapılmak üzere laboratuvara gönderilir.
İşlem sonrası hasta bir süre dinlenmelidir. Bu süre içinde hastada baş ağrısı ortaya çıkabilir. Hastalara dinlenmesi ve bol sıvı alması öğütlenir.

Belden su alınmasının riskleri nelerdir ?

BOS alınması tecrübeli ve yetkili ellerde yapılmalı, steril şartlara uyulmalıdır. En önemli risklerden biri enfeksiyondur. Steril şartlara uyulmadığı zaman vücuda giren iğne ile herhangi bir mikrop beyin ve omuriliğe kolayca ulaşabilir.
Kafa içi basıncını yüksek olduğu durumlarda bel suyu alınmamalıdır. Alınması durumunda beyin fıtığı adı verilen bir durum ortaya çıkar ve ölüme sebep olabilir.