Endokrin sistem nedir?

Endokrin sistem tüm vücuda yayılmış olan bezlerden oluşan entegre bir sistemdir. Endokrin sistem vücut fonksiyonlarını kontrol eder ve düzenler. Bir kişinin fiziksel gelişiminden cinsel gelişimine, sindirim sisteminden enerji kullanımına, kemik metabolizmasından sıvı elektrolit dengesine, strese cevabından kan basıncının düzenlenmesine kadar birçok olay endokrin sistemin kontrolu altındadır. Endokrin sistem bu iş için hormon adı verilen kimyasal mesajcıları kullanır.

Özel bezler tarafından üretilen, depolanan ve salınan hormonlar kan dolaşımına katılarak hedef organlara ulaşır ve burada etkilerini gösterirler. Endokrin sistemi genellikle birbirine bağımlı etkileşimler ile çalıştığından belirli bir bezi etkileyen bir bozukluk diğer bezlerin de fonksiyonlarını etkileyebilir.  

Endokrin sistem merkezi neresidir?

Endokrin sistem çeşitli bölümler halinde incelenebilir. Hipotalamus ve hipofiz endokrin sistemin merkezi bezleridir. Beyinden gelen sinyaller hipotalamusu uyararak hipofiz bezinin çalışmasını uyarır veya engeller.

 Hipofiz uyarıcı veya engelleyici hormonları üretir ve bunları kan dolaşımına gönderir. Hipofizden salgılanan hormonlar tiroid, böbrek üstü bezleri, testisler gibi vücuttaki farklı bezlere ulaşarak farklı hormonların üretimine katkıda bulunur.

Endokrin sistem nasıl çalışır?

Endokrin bezlerin çoğunluğunun çalışması bazı mekanizmalara göre olur. “Feed back” adı verilen mekanizmalara göre üretilen hormon düzeyi, üretimi tetikleyen hormonun salgılanmasını artırır veya azaltır. Böylece hormonun gerektiği kadar üretilmesi sağlanır. Örneğin tiroid bezinden salgılanan tiroksin hormonu hipofizden salgılanan TSH ve hipotalamustan salgılanan TRH kontrolu altındadır. Eğer çeşitli sebeplerle tiroksin hormonu aşırı üretilirse, feed back mekanizma ile hipofizden TSH üretimi azaltılır. Buna negatif feed back adı verilir. 

Endokrin hormonlar nasıl salgılanır?

Endokrin sistemdeki bazı hormonların salgılanması günün farklı saatlerinde değişiklik gösterebilir. Örneğin kortizol seviyesi sabahları yüksek iken öğleden sonra seviye azalır.

Bazı hormonların salgılanması aylık olarak değişir. Örneğin hipofiz hormonları FSH ve LH kadının adet dönemine göre farklı zamanlarda salgılanarak adeti düzenler.

Bazı hormonlar ise çeşitli durumlara cevap olarak salgılanarak vücut sistemlerini kontrol eder. Örneğin adrenalin bir stres durumunda böbrek üstü bezlerinden salgılanır.

Endokrin sistem bozuklukları neden olur?

Endokrin sistemdeki bozukluklar endokrin bezde meydana gelen problemler, feed back mekanizmalardaki sorunlar veya hormonların hedef dokusundaki yanıt eksikliğinden oluşur.  

Bezde meydana gelen problemler hormonun salgılanmasını etkiler. Hormonların salgılanma kusurları çeşitli endokrin hastalıkların ortaya çıkmasına sebep olur. Örneğin insülin hormonunun salgılanmasının azalması veya tamamen ortadan kalkması şeker hastalığına yol açar.

Feed back mekanizma bozuklukları hormonun salgılanmasını azaltması veya çoğaltması gerekirken çalışmayabilir. Bu durumda söz konusu hormon düzeyi aşırı yükselir veya çok azalır.

Hedef doku hormona cevap vermediğinde o hormon hedef dokuda gerekli etkiyi gösteremez. Örneğin insülin direnci bu duruma örnek olarak verilebilir.