Hemoliz nedir ?

Hemoliz, alyuvarların çeşitli sebeplerle parçalanması sonucu içlerinde bulunan maddeleri kana vermeleridir. Bu durumda, alyuvarların içerdikleri hemoglobin sebebiyle serum veya plazma, hemoliz derecesine göre hafif pembe ile koyu kırmızı arasında görünür.

Kan tahlillerinin birçoğunun yapılabilmesi için özel tüplere alınan kanın santrifüj edilerek serum veya plazmasının elde edilmesi gerekir. Bu işlem esnasında kan hücreleri bütünlüklerini kaybetmeden tüpün dibine çöker ve kanın sıvı kısmı tüpün üst kısmında kalır. Elde edilen bu serum veya plazma resimdeki en soldaki tüpte olduğu gibi, berrak sarı renktedir ve kan hücresi içermez. Kan tahlilleri çoğunlukla bu sıvı kullanılarak yapılır. 

Hemolizin etkisi nedir ?

Çeşitli sebeplerle meydana gelen hemoliz alyuvarlar hücre zarının parçalanmasına ve alyuvarların içinde bulunan maddelerin seruma veya plazmaya karışmasına yol açar.

Bu durumda hücre içinde daha fazla bulunan ancak kanın sıvı kısmında daha az bulunan maddeler kanın sıvı kısmına geçtiğinden;

1. Bazı tahlillerin (potasyum, LDH gibi) sonucu gerçekte olduğundan yüksek çıkar.

2. Alyuvar hücre zarı parçalanınca açığa çıkan hemoglobin nedeniyle kanın sıvı kısmının rengi değişerek, hemoliz derecesine göre açık pembe ile kırmızı arasında bir renk alır. Bu sebeple,  renk değişikliği yöntemi ile ölçülen bazı testlerin düzeyi yanlış olarak yüksek çıkar.

3. Alyuvar hücre içi sıvısı da kan sıvısına ekleneceğinden, hücre dışı sıvı miktarı artar ve bu nedenle bazı testlerin düzeyi yanlış olarak düşük çıkar.

Sonuç olarak, hemolizli kanda yapılan ölçümlerde çıkan sonuçlar tahlili yapılan maddenin gerçek düzeyini göstermediği için yanlış teşhislere neden olabilir.

Hemolizi engellemek için neler yapılabilir ?

1. Kanın alınacağı yer alkol ile silindiyse alkolün kuruması beklenmelidir.

2. Kan alınırken uygun genişlikte iğne ucu kullanılmalıdır.

3. Turnike çok uzun zaman bağlı bırakılmamalı, damara girildikten sonra çözülmelidir.

4. Vakumlu tüpler tam olarak doldurulmadan aparattan çıkarılmamalıdır.

5. İlaç vermek veya serum bağlamak için damar içinde yerleşik bulunan branül veya kateterlerden mümkünse kan alınmamalıdır.

6. Kan alımında şırınga kullanılıyorsa, kan alındıktan sonra tüpe boşaltılırken şırınganın iğnesi çıkarılmalı, tüpün kapağı açıldıktan sonra kan yavaş yavaş boşaltılmalıdır.

7. Kan alınan tüp şiddetle çalkalanmamalı, yavaşça çevrilmelidir.

8. Kan alımı deneyimli kişiler tarafından yapılmalıdır.

9. Alınan kan laboratuvara taşınırken uygun koşullarda taşınmasına dikkat edilmelidir.

Hemoliz indeksi nedir ?

Bazı test ölçüm cihazlarında hemolizin şiddeti ölçülebilmektedir.

Buna göre test sonuç raporunda hemoliz indeksi adı verilen hemoliz şiddeti raporlanabilmektedir.

Böylece alınan kandaki hemoliz şiddeti belirtilerek hemolizden etkilenen test sonuçlarının buna göre değerlendirilmesi sağlanmaktadır.

Örneğin hemoliz +1 şeklindeki ibare, testin yapıldığı serum veya plazma örneğinde az miktarda hemoliz olduğunu belirtmektedir.

Hemolizin şiddeti arttıkça, hemoliz indeksi de artar.